Balanceren, Flex en Congestie
Leestijd 3-5 minuten
Prijsprikkels op de energiemarkt
Als je het nieuws en social media volgt, dan lees je over de gigantische klus waar we voor staan om de CO2-uitstoot te verminderen en een duurzame energievoorziening te creëren. Vaak lees je over leveringszekerheid (kunnen we energie leveren wanneer dat gevraagd wordt?), het balanceren van het net (sluiten vraag en aanbod altijd op elkaar aan in de tijd?), en congestie in de netten (kan de huidige infrastructuur de benodigde energiestromen aan?). In dit artikel nemen we je in helikoptervlucht mee in de prijsprikkels en de mogelijkheden met Internet of Things. Wil je eerst meer weten over hoe het energiesysteem in de basis in elkaar zit? Lees dan dit artikel. Wil je meer weten over de algemene uitdagingen, lees dan dit artikel.
Hoe kunnen we zorgen voor een beter afgestemde opwek en verbruik?
Energiegebruikers kunnen hun gebruik optimaliseren als ze prijssignalen krijgen van de markt. Energiebedrijven en grootverbruikers spelen hier op dit moment al slim op in. Denk hierbij aan tuinders, de spoorwegen, luchthavens, staal -en aluminiumproducenten die zelf actief zijn op de groothandels- en flexmarkten. In de huidige markt krijgen consumenten en het MKB echter nog niet voldoende de prijssignalen om hun energiegebruik te optimaliseren. Hier ligt nog flexenergie (hierna ‘flex’) die vrijgemaakt kan worden om de huidige uitdaging van congestie te gaan managen.
Thuis zijn we al bekend met het piek-dal tarief waarbij je wat geld kan besparen door de wasmachine ’s nachts te laten draaien. Met de komst van nieuwe vormen van energiecontracten, waarin een tarief per uur wordt gerekend, kan deze “demand response” nog verder worden geoptimaliseerd. Daarnaast zouden consumenten met zonnepanelen idealiter hun energieverbruik zoveel mogelijk afstemmen op het moment dat de panelen veel energie produceren. Of deze energie overdag opslaan in een batterij om deze in de avond te kunnen gebruiken.
Toch zijn de meeste consumenten in Nederland nog niet actief bezig met optimalisatie en de vraag is of ze dit in de toekomst wel actief willen doen. Waarom veel moeite doen voor een paar euro besparing terwijl we tegenwoordig al zo druk zijn met andere zaken? Met de huidige energieprijzen wordt het besparen van energie wel steeds interessanter. Dit uit zich in isoleren, tochtstrippen, warmtepompen, zonnepanelen en korter douchen, met het doel te besparen. Maar echt slim inzetten van verbruik of productie vindt nog niet plaats. De veel afgesloten statische vaste prijs contracten (vaste tarieven voor 3 maanden tot wel 3 jaar) helpt daar niet bij, maar een andere veroorzaker uit de beleidshoek is ‘de salderingsregeling’.
Deze regeling is ontstaan om het plaatsen van zonnepanelen bij kleinverbruikers te stimuleren. Een consument met zonnepanelen op zijn dak krijgt dezelfde prijs voor terug levering van zonnestroom aan het net als de prijs die wordt betaald voor afname van elektriciteit uit het net. Dit zorgt voor een goede terugverdientijd op de investering, maar er is daarom geen reden om zoveel mogelijk zonnestroom achter de meter te verbruiken: het elektriciteitsnet treedt eigenlijk op als één grote gratis batterij. De salderingsregeling is wel succesvol geweest: het heeft ervoor gezorgd dat zonnepanelen thuis een grote vlucht hebben genomen. Tegelijk zorgt deze regeling ervoor dat consumenten niet gestimuleerd worden om vraag en aanbod van elektriciteit thuis zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen. Er is dus geen financiële prikkel om thuis een batterij te plaatsen of zoveel mogelijk energie overdag te gebruiken, en het probleem wordt verplaatst naar de netbeheerder. Hiermee neemt de congestie op het elektriciteitsnet toe. Op steeds meer plekken in het net is mede hierdoor geen nieuwe aansluiting van zonnepanelen meer mogelijk. De salderingsregeling wordt vanaf 2025 dan ook langzaam afgebouwd.
Wat moet er nog meer gebeuren?
Om flexibiliteit bij de consument vrij te spelen, moet er toegang komen tot prijsprikkels op een eenvoudige wijze. Deze prikkels moeten transparant zijn en er moet zonder veel moeite of automatisch op kunnen worden gereageerd. Zonder dit laatste is een succesvol systeem niet mogelijk, zoals in de praktijk kan worden gezien in Vlaanderen, België. Consumenten betalen daar een capaciteitstarief voor het gebruik van het elektriciteitsnet. Dit capaciteitstarief is niet vast, zoals in Nederland, maar wordt iedere maand achteraf berekend op basis van de 15 minuten waarin de meeste elektriciteit door de netaansluiting is vervoerd. Vraag je je af hoe consumenten slim kunnen reageren op deze variabele capaciteitstarieven, die achteraf worden berekend? Dat doen de consumenten in Vlaanderen ook. Als je een elektrische auto hebt, hoe bepaal je dan je optimale laadmoment gebaseerd op dit capaciteitstarief? Deze tariefstructuur helpt misschien bij het eerlijk verdelen van de kosten voor het elektriciteitsnet, maar het mist een essentieel onderdeel om het toekomstig energiesysteem vorm te geven: er is geen transparant en makkelijk toegankelijk prijssignaal waarop consumenten direct kunnen reageren. Als de consument vooraf zou weten dat hij tussen bijvoorbeeld 17.30 en 20.00 negen cent extra betaalt voor het gebruik van het net kan hij er simpelweg voor kiezen zijn auto op te laden na 20.00. Het is dan vooraf bekend hoeveel besparing dit gaat opleveren, dus kan er op worden geoptimaliseerd. Hiermee passen consumenten hun gedrag direct aan op een transparant prijssignaal, en wordt waardevolle impliciete flexibiliteit geleverd.
De rol van Internet of Things
Naast een transparante prijsprikkel moet het technisch mogelijk zijn om op deze prijsprikkel te reageren. Bij voorkeur gebeurt dit met behulp van een geautomatiseerd systeem dat weinig moeite kost voor de gebruiker. Ontzorging is namelijk essentieel in de drukte van vandaag. De opkomst van Internet Of Things, waarin steeds meer apparaten op afstand gemonitord en aangestuurd kunnen worden, is een deel van de puzzel.
Bedrijven bouwen de digitale infrastructuur die nodig is om te reageren op de prijsprikkels uit de verschillende markten van flexibiliteit. Nieuwe software platforms optimaliseren het energieverbruik bij gebruikers thuis en werken vanaf daar naar boven in de keten tot aan de markten van TenneT. Dit opent ook mogelijkheden om bijvoorbeeld op wijkniveau energiegebruik te optimaliseren. De snelle ontwikkelingen op het gebied van machine learning maken dat de software steeds slimmer wordt in het combineren van waarde uit de verschillende prijssignalen. Daarmee levert flexibiliteit steeds meer op voor de consument, en wordt het aantrekkelijker om van onder op de energietransitie te ondersteunen. In onze digitale wereld, waarin alles en iedereen altijd online is, komen meer en meer mogelijkheden om lokaal verbruik en opwek te laten reageren op externe prijsprikkels. Dit kan alleen effectief zijn als de prijssignalen beschikbaar zijn voor de eindklant, deze signalen transparant zijn en ze bovendien het juiste gedrag stimuleren. In een succesvolle energietransitie zal het distributienet het zware werk moeten doen. Door gebruik te maken van slimme inzet van flexibiliteit kan de last op de schouders van de netbeheerders worden verlicht. Dit leidt uiteindelijk tot een betaalbaarder systeem voor iedereen.
De toekomst
Als we naar de toekomst kijken, wordt het dus duidelijk dat het energielandschap zich verschuift van een gemakkelijk te reguleren energiemarkt, naar een wereld waarin alle partijen produceren, afnemen en flex leveren. Het wordt decentraal en complex. Maar met de huidige technologische ontwikkelingen, zoals het Internet of Things, Machine Learning, introductie van prijsprikkels, congestieplatformen, en slimmer beleid, wordt het mogelijk om de energietransitie verder te versnellen. Alle bottlenecks waar we nu tegen aanlopen zijn uitdagingen die we met alle kennis in de wereld kunnen verhelpen.
Krachtwerk is actief bij al deze ontwikkelingen betrokken en beschikt over denk– en daadkracht om te helpen met het vinden van passende oplossingen. Meer weten? Neem dan contact op met ons.